PSM I st. Nr 4 im. K. Kurpińskiego w Warszawie

Karol Kurpiński był najbardziej znanym kompozytorem z czasów przed Chopinem i Moniuszką. Nigdy nie podjął systematycznych studiów muzycznych, poznawał muzykę samodzielnie, a brak głębszej wiedzy teoretycznej zastępowała mu intuicja i samorodny talent.

obraz Aleksandra Ludwika Molinariego, 1825 źródło wikipedia

Karol Kurpiński urodził się w roku 1785 we Włoszakowicach w Ziemi Leszczyńskiej. Matka pochodziła z muzykalnej, wielkopolskiej rodziny Wańskich, której najwybitniejszy przedstawiciel Jan Wański skomponował kilka oper i dwie symfonie. Ojciec Karola był cenionym organistą i nauczycielem. Karol szybko opanował umiejętność  gry na organach i w rezultacie w wieku zaledwie 12 lat, objął posadę organisty w istniejącym do dziś kościele we wsi Sarnowa. Kiedy grę Kurpińskiego usłyszał jego wuj, Roch Wański, zaproponował mu pracę w orkiestrze w Moszkowie. W roku 1810, po rozwiązaniu orkiestry, młody Karol udał się do Warszawy żeby ubiegać się o stanowisko kapelmistrza opery. Jego starania zakończyły się pomyślnie i został zaangażowany przez dyrektora Teatru Narodowego, Wojciecha Bogusławskiego, na stanowisko drugiego dyrygenta.

Z dużym powodzeniem przygotowywał premiery modnych w owym czasie dzieł Luigi Cherubiniego oraz Amadeusza Mozarta. Szybko zdobywał coraz większe uznanie, wkrótce dał się poznać publiczności jako kompozytor, przedstawiając niemal corocznie dwie, trzy własne opery. W 1815 został członkiem elitarnego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Założył i wydawał przez ponad rok „Tygodnik Muzyczny”, pierwsze polskie czasopismo poświęcone problematyce muzycznej. Był niewątpliwie człowiekiem sukcesu, w 1819 r. otrzymał od cara Aleksandra tytuł Mistrza Kapeli Dworu Polskiego, a w 1823 r. rozpoczął etap podróżowania po Europie. Celem wypraw było zapoznanie się z działalnością najznakomitszych teatrów operowych. Odwiedził m.in. Wrocław, Drezno, Lipsk, Paryż, Genewę, Mediolan, Rzym, Wiedeń. Nie uznał natomiast za konieczne złożenia wizyty Ludwikowi van Beethovenowi. „Nie miałem do niego żadnego interesu”, jak pisał. W 1824 roku po konflikcie z Jozefem Elsnerem, zajął jego miejsce na wymarzonym stanowisku dyrektora sceny operowej. 17 marca 1830 r. Kurpiński dyrygował orkiestrą podczas koncertu, na którym 20-letni Chopin wykonywał swój Koncert fortepianowy f-moll.

Po Powstaniu Listopadowym nadal kierował operą wzbogacając ją m.in. takim repertuarem jak Cyrulik Sewilski Gioacchino Rossiniego, Napój Miłosny Gaetano Donizettiego i inne. W 1841 pożegnał się z teatrem i wycofał z życia publicznego. Poważnie chory zmarł w 1857 roku.

Najważniejszy dział twórczości Karola Kurpińskiego stanowi muzyka sceniczna, w dorobku kompozytora znajdują  się dwadzieścia cztery opery poważne, komiczne oraz wodewilowe. Pierwsza z długiej serii oper to Dwie Chatki, ważniejsze dzieła to: dwie „diaboliczne” opery Pałac Lucypera i Szarlatan, staranniej dopracowana Jadwiga Królowa Polska, dalej Laska Imperatora, Zamek na Czorsztynie czyli Bojomir i Wanda oraz ostatni utwór sceniczny napisany z okazji koronacji cara na króla Polski w 1829 r. – Cecylia Piaseczyńska.

Należy wymienić również cieszący się największą popularnością Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale, będący adaptacją sztuki Wojciecha Bogusławskiego. Znacznie mniejsze znaczenie ma kilkanaście pozostałych oper o różnym poziomie kompozycji jak np. Mars i Flora czy Bitwa pod Możajskiem.

Wielkiej miary sukcesy Kurpińskiego przypadły na dni Powstania Listopadowego. Napisane wtedy utwory o tematyce powstańczej cieszyły się ogromną popularnością. Marsz obozowy, Mazur wojenny, a zwłaszcza popularna stała się Warszawianka, która jest przykładem patriotycznej pieśni śpiewanej przez pokolenia.